وبلاگ
مدیریت ماژولها در تایپ اسکریپت: سازماندهی پروژههای بزرگ
فهرست مطالب
“تسلط به برنامهنویسی پایتون با هوش مصنوعی: آموزش کدنویسی هوشمند با ChatGPT”
"تسلط به برنامهنویسی پایتون با هوش مصنوعی: آموزش کدنویسی هوشمند با ChatGPT"
"با شرکت در این دوره جامع و کاربردی، به راحتی مهارتهای برنامهنویسی پایتون را از سطح مبتدی تا پیشرفته با کمک هوش مصنوعی ChatGPT بیاموزید. این دوره، با بیش از 6 ساعت محتوای آموزشی، شما را قادر میسازد تا به سرعت الگوریتمهای پیچیده را درک کرده و اپلیکیشنهای هوشمند ایجاد کنید. مناسب برای تمامی سطوح با زیرنویس فارسی حرفهای و امکان دانلود و تماشای آنلاین."
ویژگیهای کلیدی:
بدون نیاز به تجربه قبلی برنامهنویسی
زیرنویس فارسی با ترجمه حرفهای
۳۰ ٪ تخفیف ویژه برای دانشجویان و دانش آموزان
0 تا 100 عطرسازی + (30 فرمولاسیون اختصاصی حامی صنعت)
دوره آموزش Flutter و برنامه نویسی Dart [پروژه محور]
دوره جامع آموزش برنامهنویسی پایتون + هک اخلاقی [با همکاری شاهک]
دوره جامع آموزش فرمولاسیون لوازم آرایشی
دوره جامع علم داده، یادگیری ماشین، یادگیری عمیق و NLP
دوره فوق فشرده مکالمه زبان انگلیسی (ویژه بزرگسالان)
شمع سازی و عودسازی با محوریت رایحه درمانی
صابون سازی (دستساز و صنعتی)
صفر تا صد طراحی دارو
متخصص طب سنتی و گیاهان دارویی
متخصص کنترل کیفی شرکت دارویی
مدیریت ماژولها در تایپ اسکریپت: سازماندهی پروژههای بزرگ
مدیریت مؤثر کد، ستون فقرات هر پروژه نرمافزاری موفقی است، بهویژه زمانی که پروژه از یک حد مشخصی فراتر میرود و پیچیدگی آن افزایش مییابد. در دنیای توسعه وب مدرن، تایپ اسکریپت (TypeScript) به دلیل قابلیتهای تایپبندی قوی و ابزارهای پیشرفته، به انتخاب اول بسیاری از تیمها برای ساخت اپلیکیشنهای مقیاسپذیر تبدیل شده است. اما صرف استفاده از تایپ اسکریپت به تنهایی برای مدیریت پیچیدگیهای یک پروژه بزرگ کافی نیست؛ آنچه واقعاً به سازماندهی و پایداری کد کمک میکند، درک عمیق و بهکارگیری صحیح سیستم ماژولار است. ماژولها نه تنها به تفکیک مسئولیتها و کاهش تداخل نامها کمک میکنند، بلکه با فراهم آوردن مکانیزمی برای مدیریت وابستگیها، نگهداری و گسترش کد را آسانتر میسازند. این مقاله به تفصیل به بررسی چالشها و راهکارهای مدیریت ماژولها در پروژههای بزرگ تایپ اسکریپت میپردازد.
در پروژههای بزرگ تایپ اسکریپت، که شامل صدها یا هزاران فایل و کامپوننت میشوند، استفاده نادرست از ماژولها میتواند منجر به مشکلات جدی مانند وابستگیهای چرخهای، زمان کامپایل طولانی، دشواری در پیمایش کد و افزایش حجم نهایی Bundle شود. این مقاله به صورت جامع به بررسی جنبههای مختلف مدیریت ماژولها در تایپ اسکریپت میپردازد. ما از مفاهیم بنیادی ماژولها در جاوا اسکریپت و تایپ اسکریپت شروع میکنیم، سپس به بررسی استراتژیهای پیشرفته مدیریت ماژول، پیکربندیهای مهم در tsconfig.json
، و ابزارهای کلیدی که برای سازماندهی پروژههای بزرگ ضروری هستند، خواهیم پرداخت. هدف این است که شما را با دانش و ابزارهای لازم برای ساخت پروژههای تایپ اسکریپت که هم قدرتمند و هم قابل نگهداری هستند، تجهیز کنیم.
مقدمهای بر ماژولها در تایپ اسکریپت: چرا و چگونه؟
قبل از شیرجه زدن به جزئیات فنی، ضروری است که درک کنیم چرا ماژولها تا این حد در توسعه نرمافزار، بهویژه در پروژههای بزرگ، اهمیت دارند. در گذشته، پروژههای جاوا اسکریپت اغلب با مشکل “آلودگی حوزه سراسری” (Global Scope Pollution) دست و پنجه نرم میکردند. تمام متغیرها، توابع و کلاسها به صورت پیشفرض در حوزه سراسری تعریف میشدند و این امر منجر به تداخل نامها و دشواری در مدیریت وابستگیها میگردید. ماژولها این مشکل را با ایجاد یک حوزه خصوصی برای هر فایل حل میکنند. هر فایلی که حاوی حداقل یک دستور import
یا export
باشد، به عنوان یک ماژول در نظر گرفته میشود و هر آنچه در آن تعریف میشود، به صورت پیشفرض خصوصی باقی میماند مگر اینکه به صراحت export
شود. این ویژگی انزوای ماژول (Module Isolation) اساسیترین مزیت سیستم ماژولار است.
در تایپ اسکریپت، این مفهوم به قوت خود باقی است. هر فایل .ts
به طور ضمنی یک ماژول است، به شرطی که از سینتکس import
یا export
استفاده کند. این رویکرد ماژولار، چندین مزیت کلیدی را به همراه دارد که برای سازماندهی پروژههای بزرگ و پیچیده حیاتی هستند:
- تفکیک مسئولیتها (Separation of Concerns): ماژولها به شما امکان میدهند تا کد را به واحدهای منطقی و مستقل تقسیم کنید که هر کدام وظایف مشخص و محدودی دارند. این کار به تفکیک مسئولیتهای کد کمک میکند، به عنوان مثال، یک ماژول ممکن است فقط مسئول کار با تاریخها باشد، در حالی که دیگری به تعاملات شبکه میپردازد. این تفکیک باعث میشود که کد شما ماژولارتر و قابل فهمتر شود.
- کاهش تداخل نامها: با محدود شدن حوزه هر متغیر، تابع یا کلاس به ماژول خود، احتمال تداخل نامها (Naming Collisions) به شدت کاهش مییابد. این مشکل در پروژههای بزرگ که دهها یا صدها توسعهدهنده بر روی یک کدبیس مشترک کار میکنند، بسیار رایج است و ماژولها یک راه حل بنیادین برای آن ارائه میدهند.
- مدیریت صریح وابستگیها (Explicit Dependency Management): ماژولها به وضوح نشان میدهند که به چه چیزهایی وابسته هستند و چه چیزهایی را به بیرون ارائه میدهند. این شفافیت در وابستگیها، درک جریان داده و کنترل جریان برنامه را آسانتر میکند. همچنین، این قابلیت به ابزارهای خودکار (مانند باندلرها) کمک میکند تا گراف وابستگیها را بسازند و بهینهسازیهایی مانند Tree-shaking را انجام دهند.
- قابلیت استفاده مجدد (Reusability): ماژولهای مستقل و خوشساختار را میتوان به راحتی در بخشهای مختلف یک پروژه یا حتی در پروژههای دیگر استفاده کرد. این قابلیت استفاده مجدد نه تنها در زمان توسعه صرفهجویی میکند، بلکه به حفظ یکپارچگی و استانداردسازی کد در سراسر سازمان کمک میکند.
- تستپذیری (Testability): واحدهای کوچک و مستقل ماژولها را میتوان به راحتی ایزوله کرده و تست کرد. این امر فرآیند تست واحد (Unit Testing) را بسیار سادهتر میکند و به اطمینان از صحت عملکرد هر جزء از کد کمک میکند، که برای حفظ کیفیت در پروژههای بزرگ ضروری است.
- بهبود عملکرد با Code Splitting و Tree-shaking: همانطور که در ادامه توضیح داده خواهد شد، ساختار ماژولار به باندلرهای مدرن اجازه میدهد تا بهینهسازیهای عملکردی حیاتی مانند تقسیم کد (Code Splitting) برای بارگذاری تنبل (Lazy Loading) و حذف کد مرده (Tree-shaking) را انجام دهند که منجر به کاهش حجم فایلهای نهایی و بهبود سرعت بارگذاری برنامه میشود.
تایپ اسکریپت از سینتکس استاندارد ES Modules (ESM) برای تعریف و استفاده از ماژولها پیروی میکند، که این امر سازگاری آن را با اکوسیستم مدرن جاوا اسکریپت تضمین میکند و به توسعهدهندگان اجازه میدهد تا از یک رویکرد یکپارچه برای مدیریت کد خود استفاده کنند.
مبانی سینتکس ماژولها: Export و Import در تایپ اسکریپت
در هسته مدیریت ماژولها، دو کلمه کلیدی اصلی قرار دارند: export
برای ارائه قابلیتها از یک ماژول به دنیای بیرون و import
برای استفاده از آن قابلیتها در ماژولهای دیگر. درک صحیح و تسلط بر این دو سینتکس، پایه و اساس هر پروژه ماژولار تایپ اسکریپت را تشکیل میدهد و برای ایجاد یک معماری تمیز و قابل نگهداری ضروری است.
Export کردن اعضا: انتشار قابلیتها
شما میتوانید انواع مختلفی از اعضا را از یک ماژول export
کنید: متغیرها، توابع، کلاسها، اینترفیسها، تایپها، و حتی مقادیر پیشفرض. در تایپ اسکریپت، export
کردن تایپها به ویژه برای ایجاد APIهای تایپشده قوی بین ماژولها اهمیت دارد.
Exportهای نامگذاری شده (Named Exports)
این رایجترین و انعطافپذیرترین روش export
کردن است و به شما امکان میدهد چندین عضو را با نامهای مشخص از یک ماژول صادر کنید. هر عضوی که export
نامگذاری شده باشد، باید با همان نام در ماژولهای دیگر import
شود (مگر اینکه از نام مستعار استفاده شود).
// src/utilities/math.ts
export const PI = 3.14159; // Exporting a constant
export function add(a: number, b: number): number { // Exporting a function
return a + b;
}
export class Calculator { // Exporting a class
sum(a: number, b: number): number {
return a + b;
}
multiply(a: number, b: number): number {
return a * b;
}
}
export interface Point { // Exporting an interface
x: number;
y: number;
}
export type Coordinates = [number, number]; // Exporting a type alias
همچنین میتوانید اعضا را در انتهای فایل export
کنید، که در سناریوهایی که میخواهید همه export
ها در یک مکان مشخص و به صورت جمعی باشند، مفید است. این روش به ویژه در فایلهای بزرگتر برای وضوح بیشتر استفاده میشود.
// src/utilities/string-helpers.ts
const GREETING = "Hello";
function capitalize(str: string): string {
return str.charAt(0).toUpperCase() + str.slice(1);
}
// Exporting multiple named members using a single export statement
export { GREETING, capitalize };
// Exporting with alias (renaming during export)
const defaultMessage = "Welcome!";
export { defaultMessage as welcomeMessage };
Export پیشفرض (Default Export)
هر ماژول میتواند تنها یک export
پیشفرض داشته باشد. این معمولاً برای زمانی استفاده میشود که ماژول، تنها یک عملکرد اصلی، یک کلاس اصلی، یا یک شیء اصلی را ارائه میدهد. وقتی از یک default export
استفاده میکنید، نیازی به استفاده از براکتهای {}
هنگام import
کردن نیست و میتوانید هر نامی به آن بدهید. این ویژگی، انعطافپذیری زیادی در نامگذاری در سمت import
کننده فراهم میکند.
// src/services/UserService.ts
interface UserProfile {
id: number;
name: string;
email: string;
}
class UserService {
private users: UserProfile[] = [];
constructor() {
this.users = [
{ id: 1, name: "Alice", email: "alice@example.com" },
{ id: 2, name: "Bob", email: "bob@example.com" }
];
}
getUserById(id: number): UserProfile | undefined {
return this.users.find(user => user.id === id);
}
getAllUsers(): UserProfile[] {
return this.users;
}
}
// Exporting the UserService class as the default export
export default UserService;
// src/data/default-config.ts
const defaultConfig = {
apiUrl: "https://api.example.com",
timeout: 5000
};
// Exporting an object literal as the default export
export default defaultConfig;
Import کردن اعضا: استفاده از قابلیتها
برای استفاده از اعضای export
شده در یک ماژول دیگر، از دستور import
استفاده میکنید. تایپ اسکریپت با بررسی فایلهای .d.ts
(فایلهای تعریف نوع) یا مستقیماً کدهای تایپ اسکریپت، تایپچک کردن دقیقی را بر روی import
ها اعمال میکند.
Import کردن نامگذاری شده (Named Imports)
برای import
کردن اعضای نامگذاری شده، از براکتهای {}
استفاده میکنید و نامهایی که export
شدهاند را دقیقاً ذکر میکنید.
// src/app.ts
import { PI, add, Calculator, Point, Coordinates } from './utilities/math';
console.log(`The value of PI is: ${PI}`);
console.log(`5 + 3 = ${add(5, 3)}`);
const myCalc = new Calculator();
console.log(`4 * 2 = ${myCalc.multiply(4, 2)}`);
const origin: Point = { x: 0, y: 0 };
console.log(`Origin point: (${origin.x}, ${origin.y})`);
const center: Coordinates = [10, 20];
console.log(`Center coordinates: ${center[0]}, ${center[1]}`);
میتوانید برای نامهای import
شده، نام مستعار (alias) تعریف کنید تا از تداخل نامها جلوگیری شود یا خوانایی بهبود یابد، به خصوص زمانی که چندین ماژول دارای نامهای export
مشابهی هستند.
import { GREETING as WelcomeGreeting, capitalize as capitalizeString } from './utilities/string-helpers';
import { welcomeMessage as initialMessage } from './utilities/string-helpers';
console.log(WelcomeGreeting + ", World!");
console.log(capitalizeString("typescript"));
console.log(initialMessage);
Import کردن پیشفرض (Default Import)
برای import
کردن یک default export
، نیازی به براکتهای {}
نیست و میتوانید نام دلخواهی به آن بدهید. این نام، نامی است که شما در ماژول فعلی به آن export
پیشفرض ارجاع میدهید.
// src/main.ts
import MyUserService from './services/UserService'; // MyUserService is now the UserService class
import appConfig from './data/default-config'; // appConfig is now the defaultConfig object
const userService = new MyUserService();
const user = userService.getUserById(1);
if (user) {
console.log(`Found user: ${user.name}`);
}
console.log(`API URL from config: ${appConfig.apiUrl}`);
Import کردن همه چیز به عنوان یک شیء (Namespace Import)
اگر میخواهید تمام export
های نامگذاری شده یک ماژول را در یک شیء واحد قرار دهید، میتوانید از سینتکس * as
استفاده کنید. این روش به خصوص برای ماژولهایی که تعداد زیادی export
نامگذاری شده دارند، مناسب است و از شلوغ شدن فضای نام فعلی جلوگیری میکند. با این کار، میتوانید به اعضای export
شده با استفاده از نقطه (.
) از روی شیء Namespace دسترسی پیدا کنید.
import * as MathUtils from './utilities/math';
console.log(MathUtils.PI);
console.log(MathUtils.add(7, 2));
const myCalcInstance = new MathUtils.Calculator();
console.log(myCalcInstance.multiply(5, 5));
const p: MathUtils.Point = { x: 1, y: 2 };
Import کردن برای Side Effects (Side-Effect Imports)
گاهی اوقات، شما نیازی به import
کردن هیچ عضوی از یک ماژول ندارید، اما میخواهید کد داخل آن ماژول اجرا شود (مثلاً برای ثبت پلاگینها، تنظیمات اولیه، یا افزودن قابلیت به حوزه سراسری). این نوع import
فقط ماژول را بارگذاری و اجرا میکند.
// src/polyfills/index.ts
// This file might add global polyfills or extend built-in prototypes
// import 'core-js/es/array';
// import 'whatwg-fetch';
// src/app.ts
import './polyfills'; // Assumes polyfills/index.ts runs some code without exporting anything
console.log("Polyfills loaded and app started.");
این نوع import
باید با احتیاط استفاده شود، زیرا میتواند وابستگیهای پنهان ایجاد کرده و تحلیل جریان برنامه را دشوار کند. بهتر است ماژولها تا حد امکان بدون Side Effect باشند، مگر اینکه هدف اصلی آنها همین باشد.
Re-export کردن (Re-exporting)
شما میتوانید اعضای import
شده از یک ماژول را بلافاصله از ماژول فعلی export
کنید. این کار در الگوهای “Barrel File” بسیار مفید است و به شما امکان میدهد یک API یکپارچه از چندین ماژول کوچکتر ایجاد کنید.
// src/components/button/index.ts
export * from './Button'; // Re-export all named exports from Button.ts
export { default as PrimaryButton } from './PrimaryButton'; // Re-export default as named
// src/components/input/index.ts
export * from './Input';
// src/components/index.ts (The Main Barrel File for all components)
export * from './button'; // Re-exporting all exports from the button barrel file
export * from './input'; // Re-exporting all exports from the input barrel file
export { default as Card } from './card/Card'; // Re-exporting a specific default export
سپس در یک ماژول دیگر، میتوانید همه اینها را از src/components/index.ts
import
کنید:
import { Button, PrimaryButton, Input, Card } from '../src/components';
// Now you can use Button, PrimaryButton, Input, and Card directly
این روش به شدت خوانایی و سادگی import
ها را بهبود میبخشد، به خصوص در پروژههای بزرگ با ساختار دایرکتوری عمیق.
سیستمهای ماژول در جاوا اسکریپت و تایپ اسکریپت: گذشته، حال و آینده
تاریخچه مدیریت ماژول در جاوا اسکریپت پر از تحولات و نوآوریها بوده است. درک این سیر تکاملی به شما کمک میکند تا تصمیمات بهتری در مورد پیکربندی تایپ اسکریپت و انتخاب ابزارها بگیرید. هر سیستم ماژول برای حل مشکلات خاصی در محیطهای مختلف (مرورگر یا سرور) طراحی شده است.
نیازمندی به ماژولار بودن و راه حلهای اولیه
در ابتدا، جاوا اسکریپت برای صفحات وب ساده طراحی شده بود و فاقد مکانیزم بومی برای سازماندهی کد در فایلهای جداگانه بود. توسعهدهندگان مجبور بودند با قرار دادن تمام کد در یک فایل بزرگ یا استفاده از الگوهایی مانند IIFE (Immediately Invoked Function Expressions) برای شبیهسازی حوزههای خصوصی، با این محدودیتها کنار بیایند. با پیچیدهتر شدن برنامههای وب و ظهور Node.js، توسعهدهندگان به راه حلهایی برای مدیریت وابستگیها و جلوگیری از تداخل نامها در مقیاس بزرگ نیاز پیدا کردند.
ماژولهای سمت سرور: CommonJS
یکی از اولین و موفقترین سیستمهای ماژول، CommonJS بود که توسط Node.js به کار گرفته شد. CommonJS به طور گسترده در محیطهای سرور و ابزارهای خط فرمان استفاده میشود. در CommonJS، از تابع require()
برای import
کردن ماژولها و از شیء module.exports
یا exports
برای export
کردن اعضا استفاده میشود.
// CommonJS export (Node.js) - myModule.js
const myVar = 10;
function myFunction() {
console.log("My function called from CommonJS module.");
}
module.exports = { myVar, myFunction };
// CommonJS import (Node.js) - app.js
const { myVar, myFunction } = require('./myModule');
console.log(myVar); // 10
myFunction(); // My function called from CommonJS module.
// Another common pattern for default export
// logger.js
function logMessage(msg) { console.log(msg); }
module.exports = logMessage;
// app.js
const logger = require('./logger');
logger("Hello from CommonJS!");
CommonJS یک سیستم همزمان (synchronous) است؛ یعنی ماژولها به محض require
شدن، بارگذاری و اجرا میشوند. این رویکرد برای محیطهای سرور مانند Node.js که فایلها به صورت لوکال در دسترس هستند و تأخیر شبکه مطرح نیست، بسیار کارآمد است.
ماژولهای سمت مرورگر: AMD و UMD
در مرورگرها، به دلیل ماهیت ناهمزمان بارگذاری منابع (فایلها باید از شبکه دانلود شوند)، CommonJS به تنهایی کارآمد نبود. بارگذاری همزمان ماژولها در مرورگرها میتوانست باعث توقف کامل رابط کاربری شود. از این رو، سیستمهایی مانند AMD (Asynchronous Module Definition) ظهور کردند که امکان بارگذاری ناهمزمان ماژولها را فراهم میکردند. RequireJS یکی از پیادهسازیهای محبوب AMD بود.
// AMD example (myModule.js)
define(['dependency1', 'dependency2'], function(dep1, dep2) {
// module logic
return {
// public API
};
});
UMD (Universal Module Definition) نیز تلاش کرد تا راه حلی را ارائه دهد که هم در محیطهای CommonJS و هم در محیطهای AMD کار کند و حتی بتواند در حوزه سراسری مرورگر هم مورد استفاده قرار گیرد. UMD بیشتر یک الگو برای wrapper کردن کد بود تا بتواند در هر سه محیط (CommonJS، AMD، Global) اجرا شود. بسیاری از کتابخانههای جاوا اسکریپت قدیمیتر از UMD برای حداکثر سازگاری استفاده میکردند.
استانداردسازی: ES Modules (ESM)
با معرفی ECMAScript 2015 (ES6)، جاوا اسکریپت بالاخره سینتکس ماژولار بومی خود را دریافت کرد: ES Modules یا ESM. این استاندارد، که در بخشهای قبلی به آن پرداختیم (با کلمات کلیدی import
و export
)، سینتکس ماژولار مدرن و ترجیحی برای جاوا اسکریپت و تایپ اسکریپت است. ESM به گونهای طراحی شده است که هم در مرورگرها (به صورت ناهمزمان) و هم در Node.js (از نسخههای جدیدتر) قابل استفاده باشد و هدف نهایی آن جایگزینی تمام سیستمهای ماژول قبلی است.
ویژگیهای کلیدی ESM که آن را برای توسعه مدرن، به ویژه در پروژههای بزرگ، ایدهآل میسازد:
-
سینتکس ثابت (Static Syntax): ساختار
import
وexport
در زمان کامپایل (قبل از اجرا) قابل تحلیل است. این ویژگی به باندلرها اجازه میدهد تا “گراف وابستگی” دقیقاً بسازند و بهینهسازیهایی مانند “Tree-shaking” (حذف کد مرده) را به صورت کارآمد انجام دهند. این یکی از بزرگترین مزایای ESM نسبت به CommonJS است که سینتکس پویا دارد. - بارگذاری ناهمزمان (Asynchronous Loading): ESM برای محیطهای وب ایدهآل است، زیرا میتواند ماژولها را به صورت ناهمزمان بارگذاری کند و از بلاک شدن thread اصلی UI جلوگیری کند. این بارگذاری بهینه، تجربه کاربری را بهبود میبخشد.
-
مدیریت وابستگیهای حلقه (Circular Dependencies): هرچند که بهتر است از وابستگیهای چرخهای اجتناب شود، اما ESM دارای مکانیزمی برای مدیریت صحیح آنها در زمان اجرا است. این مکانیزم شامل Export Live Bindings است که به معنای بروزرسانی مراجع به
export
ها حتی پس ازimport
است. -
مدل بارگذاری صریح: در ESM، شما دقیقاً مشخص میکنید که چه چیزی را
import
وexport
میکنید، که به وضوح بیشتر کد و درک وابستگیها کمک میکند.
تایپ اسکریپت و سیستمهای ماژول: `tsconfig.json`
تایپ اسکریپت به شما این امکان را میدهد که کد خود را با استفاده از سینتکس مدرن ESM بنویسید، اما آن را به یک سیستم ماژول هدف مشخص کامپایل کنید تا با محیط رانتایم (runtime environment) شما سازگار باشد. این کار با گزینه "module"
در فایل tsconfig.json
کنترل میشود و یکی از مهمترین تنظیمات برای پروژههای بزرگ است.
// tsconfig.json
{
"compilerOptions": {
"target": "ES2020", // یا "ESNext" برای استفاده از آخرین امکانات جاوا اسکریپت
"module": "CommonJS", // یا "ESNext", "Node16", "NodeNext", "AMD", "UMD", "System"
"outDir": "./dist",
"rootDir": "./src",
"esModuleInterop": true,
"allowSyntheticDefaultImports": true,
"moduleResolution": "Node", // یا "Bundler"
"baseUrl": "./",
"paths": {
"@app/*": ["src/*"],
"@components/*": ["src/components/*"]
}
},
"include": ["src/**/*"],
"exclude": ["node_modules", "dist"]
}
-
`”module”: “CommonJS”`: این رایجترین گزینه برای برنامههای Node.js یا پروژههای فرانتاند است که از باندلرهایی مانند Webpack (که معمولاً به CommonJS کامپایل میکنند) استفاده میکنند. تایپ اسکریپت کد ESM شما را به فرمت CommonJS تبدیل میکند (مثلاً
import
ها را بهrequire()
تبدیل میکند). - `”module”: “ESNext”` یا `”module”: “ES2020″` و بالاتر: این گزینهها تایپ اسکریپت را وادار میکنند که کد ESM شما را به فرمت ESM حفظ کند و آن را تغییر ندهد. این گزینه برای مرورگرهای مدرن (که مستقیماً ESM را پشتیبانی میکنند) و محیطهای Node.js (نسخههای 12 به بالا که پشتیبانی کامل از ESM دارند) ایدهآل است. استفاده از این گزینه به باندلرها اجازه میدهد تا از قابلیتهای پیشرفتهای مانند Tree-shaking بهتر استفاده کنند.
-
`”module”: “Node16″` یا `”module”: “NodeNext”`: این گزینهها برای پروژههای Node.js مدرن هستند که قصد استفاده از سیستم ماژول ES در Node.js را دارند. این گزینهها شامل منطق پیشفرض Node.js برای
moduleResolution
و مدیریتexports
درpackage.json
هستند. -
`”esModuleInterop”: true` و `”allowSyntheticDefaultImports”: true`: این دو گزینه برای بهبود تعاملپذیری بین CommonJS و ESM حیاتی هستند.
-
esModuleInterop: true
: این گزینه به تایپ اسکریپت کمک میکند تاdefault import
ها را از ماژولهای CommonJS به درستی شبیهسازی کند. بسیاری از ماژولهای CommonJS (مانند React یا Express) یکdefault export
صریح ندارند، اما باندلرها یا Node.js یک رفتار مشابهdefault import
را فراهم میکنند. این گزینه باعث میشود که تایپ اسکریپت نیز این رفتار را مدلسازی کند. -
allowSyntheticDefaultImports: true
: این گزینه به کامپایلر اجازه میدهد سینتکسdefault import
را برای ماژولهایی کهdefault export
واقعی ندارند (معمولاً ماژولهای CommonJS که فقط یکexport
نامگذاری شده اصلی دارند) بپذیرد. در پروژههای مدرن، معمولاً این دو گزینه را فعال نگه میدارند تا از خطاهایimport
/export
هنگام کار با کتابخانههای قدیمیتر یا ترکیبی جلوگیری شود.
-
-
`”moduleResolution”`: این گزینه نحوه پیدا کردن فایلهای ماژول را توسط کامپایلر تایپ اسکریپت کنترل میکند. مقادیر رایج آن
"node"
(برای شبیهسازی منطق Node.js، شامل جستجو درnode_modules
) و"bundler"
(یک استراتژی جدیدتر برای باندلرها که مدرنتر و بهینهتر است) هستند. در پروژههای بزرگ با وابستگیهای پیچیده، تنظیم صحیح این گزینه برای اطمینان از صحتimport
ها و عملکرد ابزارهای توسعه بسیار مهم است.
الگوهای پیشرفته و بهترین روشها در مدیریت ماژولها
با درک مبانی export
و import
و سیستمهای ماژول، اکنون میتوانیم به سراغ الگوها و بهترین روشهایی برویم که به سازماندهی مؤثر پروژههای بزرگ تایپ اسکریپت کمک میکنند. این الگوها به رفع چالشهای رایج در مقیاس بزرگ کمک میکنند.
فایلهای Barrel (Barrel Files / Index Modules)
فایلهای Barrel (که گاهی اوقات ماژولهای ایندکس هم نامیده میشوند) فایلهایی هستند که تنها وظیفه آنها re-export
کردن اعضا از ماژولهای دیگر در همان دایرکتوری یا دایرکتوریهای فرزند است. این الگو به کاهش طول مسیرهای import
، مرکزیسازی export
ها و بهبود خوانایی کد کمک میکند.
// src/components/button/ButtonComponent.ts
export class Button { /* ... */ }
// src/components/button/ButtonTypes.ts
export type ButtonProps = { label: string; onClick: () => void; };
// src/components/button/index.ts (Barrel file for Button component)
export * from './ButtonComponent'; // Re-export all named exports
export type { ButtonProps } from './ButtonTypes'; // Re-export type
// src/components/input/InputComponent.ts
export class Input { /* ... */ }
// src/components/input/index.ts (Barrel file for Input component)
export * from './InputComponent';
// src/components/index.ts (The main Barrel File for all components)
export * from './button'; // Re-export everything from button's barrel
export * from './input'; // Re-export everything from input's barrel
export { default as Modal } from './modal/Modal'; // Re-export a specific default export
سپس در هر نقطه از پروژه، به جای import
کردن از چندین مسیر مجزا و طولانی:
// Before barrel files:
// import { Button } from '../src/components/button/ButtonComponent';
// import { Input } from '../src/components/input/InputComponent';
// import { Modal } from '../src/components/modal/Modal';
// Using the main barrel file:
import { Button, Input, Modal, ButtonProps } from '../src/components'; // All from one concise path
// Now you can use Button, Input, Modal, and ButtonProps directly
const myButtonProps: ButtonProps = { label: "Click Me", onClick: () => {} };
مزایا:
-
کد تمیزتر و مختصرتر: مسیرهای
import
کوتاهتر و خواناتر میشوند، به ویژه زمانی که کامپوننتها یا ماژولها عمیقاً در سلسله مراتب دایرکتوریها تو در تو هستند. -
Refactoring آسانتر: اگر ساختار داخلی یک کامپوننت یا یک مجموعه از ماژولها تغییر کند (مثلاً فایل آن جابجا شود یا نام آن تغییر کند)، فقط کافی است barrel file را بهروزرسانی کنید، نه تمام فایلهایی که از آن
import
میکنند. این به شدت هزینه Refactoring را کاهش میدهد. -
مرکزیسازی: یک نقطه واحد برای مشاهده تمام
export
های عمومی یک بخش از پروژه فراهم میکند و به عنوان یک API عمومی برای آن مجموعه از ماژولها عمل میکند. - Self-documenting: یک barrel file خوب، مانند یک فهرست از تمام چیزهایی است که از یک بخش پروژه قابل استفاده هستند.
معایب و ملاحظات:
-
مشکلات Tree-shaking (در گذشته): در برخی باندلرهای قدیمیتر، استفاده از
export * from
در barrel fileهای بزرگ میتوانست منجر به مشکلات در Tree-shaking شود. اگر شما فقط یکexport
کوچک را از یک barrel file بزرگimport
میکردید، ممکن بود باندلر تمام محتوای barrel file را در Bundle نهایی شما قرار دهد. با این حال، باندلرهای مدرن (مانند Webpack 5 و Rollup) در این زمینه بسیار بهتر عمل میکنند و میتوانند Tree-shaking را به درستی بر رویexport * from
انجام دهند. -
وابستگیهای چرخهای: اگر به اشتباه ماژولهای یک barrel file به یکدیگر وابسته شوند، میتواند به راحتی منجر به وابستگیهای چرخهای شود، که در ادامه توضیح داده خواهد شد. بنابراین، در طراحی barrel file باید دقت کرد که ماژولهای
re-export
شده به خود barrel file یا به یکدیگر در داخل barrel file وابستگی چرخهای نداشته باشند. - افزایش زمان کامپایل (در حالت توسعه): در پروژههای بسیار بزرگ با تعداد زیادی barrel file تو در تو، ممکن است زمان کامپایل (به خصوص در حالت توسعه) کمی افزایش یابد زیرا TypeScript و ابزارهای دیگر باید کل گراف وابستگی را دنبال کنند. با این حال، مزایای سازماندهی و نگهداریپذیری معمولاً از این معایب بیشتر است.
وابستگیهای چرخهای (Circular Dependencies)
وابستگی چرخهای زمانی رخ میدهد که ماژول A به ماژول B وابسته باشد و ماژول B نیز به ماژول A وابسته باشد (A -> B -> A). این مشکل میتواند منجر به رفتارهای غیرقابل پیشبینی در زمان اجرا، مشکلات بارگذاری ماژول (به خصوص در CommonJS)، و دشواری در تست، دیباگ و نگهداری شود. در تایپ اسکریپت، این مشکل میتواند باعث ایجاد خطاهای Type Error شود، زیرا کامپایلر ممکن است نتواند به درستی تایپهای مربوطه را در زمان تحلیل پیدا کند.
// moduleA.ts
import { bFunction } from './moduleB'; // A depends on B
export function aFunction() {
console.log("aFunction called from Module A");
// bFunction(); // Calling bFunction here would complete the cycle
}
// moduleB.ts
import { aFunction } from './moduleA'; // B depends on A
export function bFunction() {
console.log("bFunction called from Module B");
// If aFunction is called here, it can lead to an infinite loop or uninitialized values
// aFunction();
}
چرا وابستگیهای چرخهای مشکلساز هستند؟
-
مشکلات زمان اجرا: در CommonJS، ماژولها به صورت همزمان بارگذاری میشوند. اگر A به B وابسته باشد و B به A، هنگام بارگذاری A، B سعی در بارگذاری A میکند قبل از اینکه A کاملاً مقداردهی اولیه شود، که میتواند منجر به
undefined
شدن مقادیرimport
شده شود. ES Modules رفتار بهتری در این زمینه دارند و Live Binding ارائه میدهند، اما هنوز میتواند منجر به کد گیجکننده و دشوار برای دیباگ شود. - مشکلات کامپایل و Bundle: باندلرها ممکن است در بهینهسازی و Tree-shaking با وابستگیهای چرخهای مشکل پیدا کنند.
- کاهش تستپذیری: ایزوله کردن و تست ماژولهای درگیر در یک چرخه دشوار است، زیرا برای تست A به B نیاز دارید و برای تست B به A.
- طراحی نامناسب: وجود وابستگی چرخهای اغلب نشاندهنده طراحی نامناسب و نقض اصل Single Responsibility Principle (SRP) است، جایی که دو ماژول مسئولیتهایی را به اشتراک میگذارند که باید جدا شوند.
نحوه تشخیص: ابزارهایی مانند madge
(یک تحلیلگر گراف وابستگی) یا پلاگینهای ESLint (مانند eslint-plugin-import
با قانون no-cycle
) میتوانند به شما در شناسایی و بصریسازی وابستگیهای چرخهای کمک کنند. این ابزارها باید به عنوان بخشی از CI/CD pipeline شما اجرا شوند.
نحوه حل:
-
Refactoring: رایجترین و بهترین راه حل، بازسازی کد برای حذف وابستگی چرخهای است. این میتواند شامل:
- استخراج کد مشترک به یک ماژول جدید: اگر A و B هر دو به یک قطعه کد یا داده نیاز دارند، آن را به ماژول C منتقل کنید. سپس هم A و هم B میتوانند به C وابسته باشند (A -> C, B -> C)، بدون اینکه چرخهای ایجاد شود.
- تغییر جهت وابستگیها: معمولاً با استفاده از اصول SOLID، به ویژه Dependency Inversion Principle (DIP). به جای اینکه ماژولهای سطح بالا به ماژولهای سطح پایین وابسته باشند، هر دو به یک انتزاع (Abstraction) وابسته میشوند. برای مثال، میتوانید یک اینترفیس را در یک ماژول مستقل تعریف کنید و هر دو ماژول A و B از آن اینترفیس استفاده کنند.
-
استفاده از رویدادها (Events) یا Callbackها: به جای
import
مستقیم، میتوانید یک مکانیزم ارتباط غیرمستقیم ایجاد کنید. مثلاً A یک رویداد منتشر کند و B به آن گوش دهد.
-
Lazy Loading (بارگذاری تنبل) با Dynamic Imports: در برخی موارد خاص که بازسازی امکانپذیر نیست یا بیش از حد پیچیده است، میتوانید از بارگذاری تنبل با
import()
پویا استفاده کنید. این کار باعث میشود که ماژول در زمان نیاز بارگذاری شود و مشکل وابستگی چرخهای در زمان بارگذاری اولیه ماژول حل شود. با این حال، این یک راه حل موقت است و نباید به عنوان جایگزینی برای طراحی صحیح در نظر گرفته شود.
مونورپوها (Monorepos) و مدیریت ماژول
در پروژههای بسیار بزرگ، به خصوص آنهایی که شامل چندین برنامه و کتابخانه مرتبط (مانند یک اپلیکیشن وب، یک اپلیکیشن موبایل، و چندین کتابخانه UI یا Shared Utility) هستند، مونورپوها (یک مخزن کد واحد برای چندین پروژه) به یک انتخاب محبوب تبدیل شدهاند. مدیریت ماژولها در مونورپوها چالشهای خاص خود را دارد، زیرا شما نیاز دارید به راحتی به کد سایر پروژهها در همان مخزن دسترسی داشته باشید، آن را Type Check کنید و تغییرات را به صورت آنی مشاهده کنید.
ابزارها و تکنیکهای رایج در مونورپوها:
-
Yarn Workspaces / npm Workspaces / pnpm Workspaces: این ابزارها به شما امکان میدهند تا چندین پکیج npm را در یک مخزن واحد مدیریت کنید. وابستگیهای بین پکیجهای داخلی (یعنی پکیجهایی که در همان مونورپو تعریف شدهاند) به صورت “symlink” در
node_modules
ایجاد میشوند، که به توسعهدهندگان اجازه میدهد بدون نیاز به انتشار پکیجها به NPM registry، تغییرات را به صورت آنی در پکیجهای وابسته مشاهده کنند. این قابلیت توسعهدهندگان را قادر میسازد تا به راحتی بر روی چندین پروژه مرتبط به صورت همزمان کار کنند.// package.json (root of monorepo) { "name": "my-monorepo", "private": true, "workspaces": [ "packages/*", "apps/*" ] }
با این پیکربندی، میتوانید پکیجهایی را در دایرکتوریهای
packages/
وapps/
داشته باشید وnpm install
یاyarn install
در ریشه مونورپو، وابستگیهای داخلی را حل میکند. -
Lerna: یک ابزار برای مدیریت مونورپوها که میتواند برای انتشار پکیجها، اجرای دستورات در سراسر پکیجها (مانند
lerna run test
)، و مدیریت ورژنبندی مفید باشد. Lerna اغلب با Yarn Workspaces ترکیب میشود تا مدیریت وابستگیها را تسهیل کند. - Nx (Nrwl Extensible Dev Tools): یک فریمورک قدرتمند برای توسعه مونورپو که بر اساس گراف وابستگیها کار میکند. Nx ابزارهایی برای تولید کد (Generators)، اجرا (Executors)، تست، و ساخت پروژهها ارائه میدهد و برای پروژههای بزرگ تایپ اسکریپت و فریمورکهای مدرن مانند Angular، React، Next.js، NestJS و Node.js بسیار مناسب است. Nx دارای قابلیتهای کشکردن (Caching) و تشخیص تغییرات (Affected commands) است که سرعت فرآیندهای CI/CD را به شدت افزایش میدهد.
Project References در TypeScript:
تایپ اسکریپت مکانیزم بومی خود را برای مدیریت پکیجهای داخلی در یک مونورپو ارائه میدهد: Project References. با استفاده از "references"
در tsconfig.json
، میتوانید به کامپایلر بگویید که پروژه فعلی به پروژههای تایپ اسکریپت دیگر در همان مونورپو وابسته است. این قابلیت به TypeScript اجازه میدهد تا گراف ساخت (Build Graph) را در مونورپو درک کند و بهینهسازیهای مهمی را انجام دهد.
// packages/my-lib/tsconfig.json
{
"compilerOptions": {
"composite": true, // Must be true for project references to enable incremental builds
"outDir": "../../dist/my-lib",
"declaration": true, // Essential for type checking in consuming projects
"declarationMap": true
}
}
// packages/my-app/tsconfig.json
{
"compilerOptions": {
"target": "ES2020",
"module": "CommonJS",
"outDir": "../../dist/my-app",
"baseUrl": ".",
"paths": {
"@my-lib/*": ["../my-lib/src/*"] // Optional: for alias
}
},
"references": [
{ "path": "../my-lib" } // Reference to the shared library
]
}
مزایای Project References:
- کامپایل تدریجی (Incremental Compilation): تایپ اسکریپت فقط پروژههایی را که تغییر کردهاند (یا پروژههای وابسته به آنها) کامپایل میکند. این امر زمان ساخت (Build Time) را در مونورپوهای بزرگ به شدت کاهش میدهد، که تجربه توسعهدهنده را بهبود میبخشد.
- بهبود عملکرد IDE و Language Server: IDEها (مانند VS Code) میتوانند با استفاده از Project References به سرعت به تعاریف تایپ و کد منبع پکیجهای وابسته داخلی دسترسی پیدا کنند. این امر امکان Refactoring بین پکیجها، Go to Definition، و Code Completion را بسیار کارآمدتر میکند.
- تایپبندی قوی بین پکیجها: اطمینان از صحت تایپبندی در سراسر مرزهای پکیجها، که از خطاهای زمان اجرا (Runtime Errors) به دلیل عدم تطابق تایپها جلوگیری میکند.
- کاهش نیاز به Babel (در برخی سناریوها): با Project References، تایپ اسکریپت میتواند به عنوان Transpiler اصلی برای کل مونورپو عمل کند، بدون نیاز به ابزارهای جانبی دیگر برای Transpilation بین پکیجها.
Importهای پویا (Dynamic Imports) و Code Splitting
import()
پویا (Dynamic Import) یک قابلیت جاوا اسکریپت است که به شما امکان میدهد ماژولها را به صورت ناهمزمان و در زمان اجرا (Runtime) بارگذاری کنید. این برخلاف import
های ایستا (Static Imports) است که در زمان کامپایل (یا بارگذاری اولیه برنامه) پردازش و بارگذاری میشوند. تایپ اسکریپت به طور کامل از سینتکس import()
پویا پشتیبانی میکند.
// Example 1: Loading a utility function on demand
async function performExpensiveCalculation() {
// Only load the heavy-math module when this function is called
const { calculatePrimeNumbers } = await import('./heavy-math-module');
const primes = calculatePrimeNumbers(1000000);
console.log(`Calculated ${primes.length} primes.`);
}
// Example 2: Lazy loading a React component
import React, { lazy, Suspense } from 'react';
// Lazy-load the AdminDashboard component
const AdminDashboard = lazy(() => import('./AdminDashboard'));
function App() {
const isAdmin = true; // Imagine this comes from user authentication
return (
<div>
<h1>Welcome to the App</h1>
{isAdmin ? (
// Render AdminDashboard only if isAdmin is true
<Suspense fallback={<div>Loading Admin Dashboard...</div>}>
<AdminDashboard />
</Suspense>
) : (
<p>You are not an administrator.</p>
)}
</div>
);
}
کاربردها و مزایا:
-
Code Splitting (تقسیم کد): یکی از مهمترین کاربردهای
import()
پویا، امکان تقسیم کد به “chunks” کوچکتر است. باندلرها مانند Webpack یا Rollup میتوانند هنگام مواجهه باimport()
پویا، کد را به بخشهای مجزا تقسیم (split) کنند. این کار به مرورگر اجازه میدهد تا فقط کدی را که در لحظه نیاز دارد بارگذاری کند، که سرعت بارگذاری اولیه برنامه (Initial Load Time) را به شدت بهبود میبخشد، به ویژه در Single Page Applications (SPAs) بزرگ. - Lazy Loading (بارگذاری تنبل): ماژولهای سنگین، کامپوننتهایی که بلافاصله نیاز نیستند (مثلاً یک دیالوگ مودال که فقط در صورت کلیک کاربر ظاهر میشود، یا یک مسیر برنامه که کاربر شاید هرگز به آن نرود)، یا ویژگیهای “پرمیوم” که فقط برای کاربران خاصی قابل دسترسی هستند را میتوان به صورت تنبل بارگذاری کرد. این رویکرد به کاهش مصرف حافظه و CPU در سمت کلاینت نیز کمک میکند.
- Conditional Loading (بارگذاری مشروط): بارگذاری ماژولها بر اساس شرایط خاص (مثلاً نقش کاربر، ویژگیهای مرورگر، تنظیمات محیطی، یا پاسخ API). این قابلیت به شما انعطافپذیری زیادی در کنترل جریان بارگذاری برنامه میدهد.
نکات مهم:
-
import()
(به عنوان یک تابع) یک Promise برمیگرداند که پس از بارگذاری موفق ماژول، با یک شیء ماژول (حاوی تمامexport
های نامگذاری شده) حل (resolve) میشود. -
استفاده از
import()
به باندلرهای مدرن نیاز دارد که قابلیت Code Splitting را پشتیبانی کنند. -
برای اینکه
import()
در تایپ اسکریپت به درستی کار کند، گزینه"module"
درtsconfig.json
باید روی"esnext"
،"es2020"
،"Node16"
یا بالاتر تنظیم شود (یا به نوعی که از Promise پشتیبانی کند).
اعلانهای نوع (Type Declarations – d.ts files)
در یک پروژه تایپ اسکریپت، مدیریت دقیق تایپها به اندازه مدیریت کد اجرایی اهمیت دارد. فایلهای .d.ts
(Declaration Files) نقش حیاتی در این زمینه ایفا میکنند. این فایلها فقط حاوی تعریف نوع هستند و هیچ کد جاوا اسکریپت اجرایی تولید نمیکنند. آنها به تایپ اسکریپت اجازه میدهند تا ساختار و تایپهای کدهای جاوا اسکریپت (چه از کتابخانههای خارجی و چه کدهای جاوا اسکریپت موجود در پروژه) را درک کند.
Ambient Modules (`declare module`):
برای کار با کتابخانههای جاوا اسکریپت قدیمیتر که فایلهای تایپ ندارند (یعنی فاقد .d.ts
هستند و توسط `@types/` نیز پشتیبانی نمیشوند)، میتوانید یک ماژول “ambient” تعریف کنید. این کار به تایپ اسکریپت اطلاع میدهد که یک ماژول با یک نام خاص وجود دارد و حاوی چه تایپهایی است، بدون اینکه کد اجرایی تولید کند. این برای جلوگیری از خطای “Cannot find module” هنگام import
کردن چنین کتابخانههایی ضروری است.
// src/types/some-legacy-library.d.ts
// Assuming 'some-legacy-library' is a JS library without type definitions
declare module 'some-legacy-library' {
export function initialize(): void;
export function processData(input: string): { result: boolean; message: string; };
export const version: string;
}
// src/app.ts
import { initialize, processData, version } from 'some-legacy-library';
initialize();
const dataResult = processData("test");
console.log(`Library version: ${version}, Data processed: ${dataResult.result}`);
Module Augmentations (افزایش ماژول):
اگر میخواهید تایپهای یک ماژول موجود (که معمولاً از node_modules
آمده است) را گسترش دهید یا اصلاح کنید، میتوانید از “افزایش ماژول” (Module Augmentation) استفاده کنید. این کار بدون تغییر مستقیم فایلهای اصلی کتابخانه انجام میشود و به شما اجازه میدهد تایپهای سفارشی خود را به تایپهای موجود اضافه کنید. این الگو برای افزودن تایپهای سفارشی به شیءهای فریمورکها یا کتابخانههایی مانند Express یا React که به آنها افزونه میزنید، بسیار مفید است.
// src/types/express.d.ts
// This augments the 'express-serve-static-core' module's Request interface
import 'express'; // Important: Need to import something from 'express' or 'express-serve-static-core' to make it a module augmentation
declare module 'express-serve-static-core' {
interface Request {
user?: { // Adding a 'user' property to Request
id: number;
roles: string[];
};
traceId?: string; // Adding another custom property
}
}
// Now, in your Express route handlers, req.user and req.traceId will be type-checked.
انتشار تایپها با پکیجها:
اگر در حال توسعه یک کتابخانه تایپ اسکریپت هستید که قرار است توسط دیگران مصرف شود، باید فایلهای اعلان نوع خود را در کنار کد کامپایل شده منتشر کنید. این کار به مصرفکنندگان کتابخانه شما امکان میدهد تا از مزایای Type Checking در پروژههای خود بهرهمند شوند. این کار معمولاً با تنظیم گزینه "declaration": true
در tsconfig.json
(که باعث تولید فایلهای .d.ts
از فایلهای .ts
شما میشود) و مشخص کردن مسیر فایل اصلی .d.ts
در package.json
(فیلد "types"
یا "typings"
) انجام میشود.
// tsconfig.json for your library
{
"compilerOptions": {
"outDir": "./dist",
"declaration": true, // This will generate .d.ts files
"declarationMap": true // Optional: for source mapping debug
}
}
// package.json for your library
{
"name": "my-awesome-lib",
"version": "1.0.0",
"main": "dist/index.js",
"types": "dist/index.d.ts" // Point to your main declaration file
}
ابزارها و پیکربندیهای کلیدی برای مدیریت ماژولها در پروژههای بزرگ
مدیریت ماژولها در پروژههای بزرگ تایپ اسکریپت تنها به سینتکس import
/export
محدود نمیشود، بلکه به شدت به ابزارهای ساخت (Build Tools)، پیکربندی کامپایلر و محیط توسعه شما وابسته است. انتخاب و پیکربندی صحیح این ابزارها برای عملکرد، نگهداریپذیری و تجربه توسعهدهنده حیاتی است.
پیکربندی `tsconfig.json` (جزئیات بیشتر)
فایل tsconfig.json
قلب هر پروژه تایپ اسکریپت است و تنظیمات آن تأثیر مستقیمی بر نحوه مدیریت ماژولها، Type Checking و خروجی نهایی دارد. درک عمیق این گزینهها برای بهینهسازی پروژههای بزرگ ضروری است.
-
`compilerOptions.moduleResolution` (استراتژی حل ماژول):
این گزینه به کامپایلر تایپ اسکریپت و Language Server (ابزاری که IntelliSense و Type Checking را در IDE شما فراهم میکند) میگوید که چگونه مسیرهای ماژول را حل کند (پیدا کردن فایلهای فیزیکی مربوط به
import
ها).-
`”node”`: این استراتژی به تایپ اسکریپت میگوید که ماژولها را با استفاده از منطق Node.js پیدا کند. این شامل جستجو در دایرکتوری
node_modules
، بررسی فیلدهایmain
،module
وexports
درpackage.json
است. این رایجترین گزینه برای پروژههای Node.js و برنامههای وب فرانتاند است که توسط باندلرها (مانند Webpack) پردازش میشوند. -
`”bundler”`: یک استراتژی جدیدتر در تایپ اسکریپت (از نسخه 4.7 به بعد) که طراحی شده تا با منطق باندلرهای مدرن مانند Webpack، Rollup، Parcel، Esbuild، و Vite بهتر هماهنگ باشد. این گزینه در بسیاری از موارد بهینهتر عمل میکند و میتواند جایگزین خوبی برای `”node”` باشد، به خصوص در پروژههایی که با ESM کار میکنند. استفاده از
"bundler"
معمولاً در پروژههای فرانتاند که از باندلرهای مدرن استفاده میکنند، توصیه میشود. - `”classic”`: استراتژی قدیمیتر که معمولاً در پروژههای جدید توصیه نمیشود و فقط برای سازگاری با پروژههای میراثی (legacy projects) استفاده میشود.
-
`”node”`: این استراتژی به تایپ اسکریپت میگوید که ماژولها را با استفاده از منطق Node.js پیدا کند. این شامل جستجو در دایرکتوری
-
`compilerOptions.baseUrl` و `compilerOptions.paths` (مسیرهای مستعار / Path Aliases):
این دو گزینه برای تعریف “مسیرهای مستعار” یا “aliases” در پروژههای بزرگ بسیار حیاتی هستند. به جای استفاده از مسیرهای نسبی طولانی، ناخوانا و شکننده (مانند
import { Button } from '../../../../components/Button';
که با جابجایی فایلها به هم میریزد)، میتوانید نامهای مستعار معنیدار و ثابت تعریف کنید.{ "compilerOptions": { "baseUrl": "./src", // Base directory for resolving non-relative module names. "paths": { "@app/*": ["app/*"], // e.g., import { AuthService } from '@app/services/auth'; "@components/*": ["components/*"], "@utils/*": ["utils/*"], "~/*": ["./*"] // A common alias for root of src } } }
با این تنظیم، به جای
import { Button } from '../../components/Button';
میتوانید بنویسید:import { Button } from '@components/Button';
. این کار به خصوص در مونورپوها یا پروژههای با ساختار دایرکتوری عمیق که مسیرهای نسبی بسیار طولانی میشوند، خوانایی و نگهداریپذیری کد را به شدت افزایش میدهد. توجه داشته باشید که برای اینکه این aliasها در زمان اجرا نیز کار کنند، باندلر شما (مثلاً Webpack باresolve.alias
، Rollup با@rollup/plugin-alias
) یا محیط Node.js شما (با ابزارهایی مانندmodule-alias
یا پیکربندی دستی) نیز باید از این aliasها آگاه باشند و آنها را حل کنند. -
`compilerOptions.rootDir` و `compilerOptions.outDir` (مدیریت ساختار خروجی):
این گزینهها به ترتیب دایرکتوری ریشه برای فایلهای ورودی (که ساختار آن باید در خروجی حفظ شود) و دایرکتوری برای فایلهای خروجی کامپایل شده را مشخص میکنند. تنظیم صحیح اینها برای حفظ ساختار پروژه و جلوگیری از تداخل در زمان ساخت ضروری است.
rootDir
به TypeScript کمک میکند تا بداند کدام دایرکتوری به عنوان پایه برای بازسازی ساختار دایرکتوری درoutDir
استفاده شود. - `compilerOptions.project references` (همانطور که قبلاً توضیح داده شد): حیاتی برای مونورپوها و پروژههای بزرگ چند پکیجی برای فعالسازی کامپایل تدریجی و بهبود عملکرد IDE.
باندلرها (Bundlers): Webpack, Rollup, Parcel, Esbuild, Vite
در توسعه وب مدرن، به ندرت کدهای تایپ اسکریپت مستقیماً در مرورگر اجرا میشوند. به جای آن، آنها توسط باندلرها پردازش و به یک یا چند فایل جاوا اسکریپت بهینه شده تبدیل میشوند. باندلرها نقش حیاتی در مدیریت ماژولها، بهینهسازی عملکرد و آمادهسازی کد برای Production ایفا میکنند:
-
حل وابستگیها و ساخت گراف: باندلرها تمام
import
وexport
های ماژولها را پیدا کرده و یک “گراف وابستگی” دقیق از تمام ماژولهای پروژه شما ایجاد میکنند. -
Tree-shaking (حذف کد مرده): قابلیت حذف کدهای
export
شدهای که هرگزimport
یا استفاده نمیشوند. این کار به شدت حجم فایل نهایی (Bundle Size) را کاهش میدهد و برای ESM بهینه شده است، زیرا ESM دارای سینتکس ایستا است که باندلرها را قادر میسازد به راحتی تشخیص دهند کدام بخش از کد استفاده نمیشود. -
Code Splitting (تقسیم کد): همانطور که قبلاً توضیح داده شد، تقسیم کد به بخشهای کوچکتر (chunks) برای بارگذاری تنبل و بهبود عملکرد اولیه برنامه. باندلرها میتوانند بر اساس
import()
پویا یا سایر استراتژیها (مانند تقسیم بر اساس مسیرها یا کامپوننتها) کد را تقسیم کنند. - Transpilation و Optimization: تبدیل تایپ اسکریپت به جاوا اسکریپت قابل اجرا در مرورگر (حتی اگر تایپ اسکریپت خودش این کار را انجام دهد، باندلرها اغلب آن را به صورت بهینهتر انجام میدهند) و انجام بهینهسازیهایی مانند Minification (کوچکسازی کد)، Uglification (ناخوانا کردن کد) و Source Map Generation (برای دیباگ کردن کد در مرورگر).
- Hot Module Replacement (HMR): در طول توسعه، HMR به شما امکان میدهد تغییرات را در ماژولهای کد خود بدون رفرش کامل صفحه مشاهده کنید. این ویژگی به شدت سرعت توسعه را افزایش میدهد و تجربه توسعهدهنده را بهبود میبخشد.
انتخاب باندلر:
-
Webpack: بسیار قدرتمند و قابل تنظیم، با اکوسیستم بزرگی از پلاگینها و لودرها. برای پروژههای بزرگ، پیچیده و سازمانی انتخاب رایجی است. Webpack برای کار با تایپ اسکریپت به
ts-loader
یاbabel-loader
(با@babel/preset-typescript
) نیاز دارد. -
Rollup: برای کتابخانهها و پکیجها بسیار مناسب است، به دلیل خروجیهای بهینه و Tree-shaking بهتر. معمولاً برای ساخت پکیجهای NPM که توسط برنامههای دیگر مصرف میشوند، ترجیح داده میشود. برای تایپ اسکریپت از پلاگین
@rollup/plugin-typescript
استفاده میکند. - Parcel: باندلر با پیکربندی صفر، برای پروژههای کوچک و متوسط یا شروع سریع. سعی میکند با حداقل پیکربندی ممکن، نتایج خوبی ارائه دهد.
- Esbuild: یک باندلر و Transpiler بسیار سریع که به زبان Go نوشته شده است. هدف آن جایگزینی باندلرهای قدیمیتر با سرعت بسیار بالا است و برای توسعهدهندگانی که به دنبال سرعت ساخت سریع هستند، ایدهآل است.
- Vite: یک ابزار ساخت مدرن که بر سرعت تمرکز دارد. در حالت توسعه، از Esbuild برای Transpilation و از ماژولهای ES Native مرورگر استفاده میکند (بدون نیاز به باندلینگ کامل). در حالت Production، از Rollup برای باندلینگ نهایی و بهینهسازی استفاده میکند. برای توسعه بسیار سریع و مناسب پروژههای SPA و فریمورکهای مدرن مانند React، Vue، و Svelte.
پیکربندی باندلرها برای تایپ اسکریپت نیازمند دانش تخصصی است و ممکن است در پروژههای بزرگ به زمان قابل توجهی برای بهینهسازی نیاز داشته باشد.
لینترها (Linters) و قواعد مربوط به ماژولها
ابزارهای Linting مانند ESLint (با پلاگین @typescript-eslint/parser
و @typescript-eslint/eslint-plugin
) نقش مهمی در اعمال بهترین روشها، حفظ سبک کد ثابت و شناسایی مشکلات احتمالی در کد، از جمله در زمینه مدیریت ماژولها، دارند. در یک پروژه بزرگ، لینترها به عنوان یک دروازه کیفیت عمل میکنند و از ورود کدهای مشکلدار به کدبیس جلوگیری میکنند.
قوانین مهم ESLint مربوط به ماژولها:
-
import/no-unresolved
: اطمینان حاصل میکند که تمام مسیرهایimport
قابل حل هستند و به فایلها یا پکیجهای موجود اشاره میکنند. این بسیار مهم است تا از خطاهای زمان ساخت یا زمان اجرا جلوگیری شود. -
import/order
: اعمال ترتیب مشخصی برایimport
ها (مثلاًimport
های خارجی قبل ازimport
های داخلی، گروهبندیimport
ها بر اساس نوع). این قانون به حفظ یک سبک کد یکپارچه و خوانایی در سراسر پروژه کمک میکند. -
import/no-duplicates
: جلوگیری ازimport
کردن یک ماژول چندین بار در یک فایل، که میتواند باعث سردرگمی شود یا اشاره به مقادیر مختلفی از یک ماژول باشد. -
import/no-cycle
: تشخیص و هشدار در مورد وابستگیهای چرخهای (بسیار مهم در پروژههای بزرگ). این قانون به شما کمک میکند تا مشکلات معماری را زودتر شناسایی و رفع کنید. -
import/prefer-default-export
: توصیه میکند که اگر یک ماژول تنها یکexport
دارد، ازdefault export
استفاده شود. -
@typescript-eslint/no-shadow
: جلوگیری از تعریف متغیرهایی با نامهای یکسان که نام متغیرهایimport
شده را پنهان میکنند. -
@typescript-eslint/no-unused-vars
: تشخیصimport
های استفاده نشده که میتوانند حجم کد را افزایش دهند و باعث سردرگمی شوند.
استفاده از لینترها به همراه پیکربندی مناسب و ادغام آنها در ویرایشگر کد و فرآیند CI/CD، به حفظ کیفیت، پایداری و نگهداریپذیری کد در پروژههای بزرگ کمک شایانی میکند.
سازماندهی ساختار پروژه: استراتژیها و بهترین روشها
نحوه سازماندهی فایلها و دایرکتوریها در یک پروژه تایپ اسکریپت بزرگ، تأثیر مستقیمی بر کارایی مدیریت ماژولها، سرعت توسعه و نگهداریپذیری طولانیمدت دارد. یک ساختار منطقی، پیمایش کد را آسانتر کرده، از وابستگیهای نامطلوب جلوگیری میکند و به تیمها اجازه میدهد به طور موازی کار کنند.
ساختاردهی بر اساس ویژگی (Feature-based) در مقابل لایهای (Layered)
دو رویکرد اصلی برای سازماندهی ساختار پروژه وجود دارد که هر کدام مزایا و معایب خود را دارند:
-
ساختاردهی لایهای (Layered Architecture / Type-based):
در این الگو، کد بر اساس نوع فنی یا لایه (مثلاً
components/
،services/
،utils/
،models/
) سازماندهی میشود. هر دایرکتوری حاوی فایلهای با نوع مشابه است، صرف نظر از اینکه به کدام ویژگی تجاری تعلق دارند.src/ ├── components/ // All UI components │ ├── Button.ts │ ├── Input.ts │ └── Modal.ts ├── services/ // All business logic, API calls │ ├── AuthService.ts │ ├── UserService.ts │ └── ProductService.ts ├── models/ // All data models/interfaces │ ├── User.ts │ ├── Product.ts │ └── Order.ts ├── utils/ // All utility functions │ ├── date-helpers.ts │ ├── math-helpers.ts │ └── validation.ts └── app.ts // Main application entry point
مزایا:
- سادگی اولیه: در پروژههای کوچک ممکن است سادهتر به نظر برسد.
- جداسازی مسئولیتهای فنی: کدها بر اساس نوع کار (UI, business logic, data) جدا میشوند.
معایب:
- دشواری در مقیاسپذیری: در پروژههای بزرگ، ممکن است یافتن تمام فایلهای مربوط به یک ویژگی خاص دشوار باشد، زیرا در دایرکتوریهای مختلف پخش شدهاند.
- افزایش Coupling: اغلب منجر به وابستگیهای عمیق و چرخهای بین لایهها میشود، زیرا همه چیز به همه چیز در لایههای مختلف دسترسی دارد.
- Refactoring سختتر: تغییر یا حذف یک ویژگی به معنای لمس کردن فایلها در چندین دایرکتوری مختلف است.
-
ساختاردهی بر اساس ویژگی (Feature-based Architecture):
در این الگو، کد بر اساس قابلیتهای تجاری یا ویژگیهای برنامه (مثلاً
auth/
،products/
،users/
) سازماندهی میشود. هر دایرکتوری ویژگی شامل تمام فایلهای مربوط به آن ویژگی (کامپوننتها، سرویسها، مدلها، Routeها و غیره) است.src/ ├── features/ // Core features of the application │ ├── auth/ │ │ ├── components/ │ │ │ ├── LoginForm.ts │ │ │ └── RegisterForm.ts │ │ ├── services/ │ │ │ ├── AuthService.ts │ │ ├── models/ │ │ │ ├── AuthUser.ts │ │ └── index.ts // Barrel file for auth feature │ ├── products/ │ │ ├── components/ │ │ │ ├── ProductCard.ts │ │ ├── services/ │ │ │ ├── ProductService.ts │ │ ├── pages/ │ │ │ ├── ProductListPage.ts │ │ └── index.ts ├── shared/ // For truly shared utilities/components across features │ ├── components/ // Generic UI components (e.g., global Button, Icon) │ │ ├── Button.ts │ │ └── Icon.ts │ ├── utils/ // General utility functions (e.g., date formatting, validation) │ │ ├── common-helpers.ts │ │ └── constants.ts │ └── hooks/ // Reusable hooks (e.g., useLocalStorage) │ └── useLocalStorage.ts └── app.ts // Main application entry point, orchestrates features
مزایا:
- کپسولهسازی قوی (Strong Encapsulation): تمام منطق یک ویژگی در یک مکان متمرکز است. این باعث میشود یک ویژگی به صورت یک ماژول خودبسنده عمل کند.
- کاهش Coupling: وابستگی بین ویژگیها کاهش مییابد. تغییر در یک ویژگی به ندرت بر ویژگیهای دیگر تأثیر میگذارد.
- توسعه موازی آسانتر: تیمها میتوانند بر روی ویژگیهای مختلف بدون تداخل زیاد کار کنند، زیرا کدهای آنها در دایرکتوریهای مجزا قرار دارند.
- حذف آسان ویژگیها: حذف یک ویژگی به سادگی با حذف یک دایرکتوری انجام میشود، که بسیار کارآمدتر از حذف فایلها از دایرکتوریهای لایهای متعدد است.
- بهبود مقیاسپذیری: با رشد پروژه، اضافه کردن ویژگیهای جدید به سادگی با ایجاد یک دایرکتوری جدید امکانپذیر است.
معایب:
- پیچیدگی اولیه: ممکن است در ابتدا کمی پیچیدهتر به نظر برسد، زیرا نیاز به تفکر دقیق در مورد آنچه واقعاً “shared” است و آنچه به یک ویژگی خاص تعلق دارد، وجود دارد.
-
دشواری در یافتن چیزهای عمومی: توسعهدهندگان جدید ممکن است برای یافتن یک تابع utility عمومی یا یک کامپوننت پایه سردرگم شوند، مگر اینکه دایرکتوری
shared/
به وضوح مستند شده باشد.
در پروژههای بزرگ تایپ اسکریپت و به ویژه در فریمورکهای مدرن (مانند React با Next.js، Angular، Vue)، رویکرد ترکیبی (Hybrid Approach) که از هر دو مدل بهره میبرد، اغلب بهترین راه حل است. به این صورت که پروژهها بیشتر به صورت ویژگیمحور سازماندهی میشوند، اما بخشهای عمومی و مشترک (مانند UI کیت، ابزارهای بسیار عمومی، Hooksهای مشترک، APIهای پایه) در دایرکتوریهای جداگانه shared/
یا core/
نگهداری میشوند. این ترکیب، مزایای هر دو رویکرد را فراهم میکند.
قوانین مدیریت وابستگی (Dependency Rules)
برای جلوگیری از پیچیدگی بیش از حد، وابستگیهای چرخهای و ساختار نامنظم، تعیین قوانین صریح برای وابستگیهای ماژولها و اجرای آنها (مثلاً با لینترها یا ابزارهای تحلیل استاتیک کد) ضروری است:
-
قاعده یک طرفه (One-way Dependency): ماژولهای سطح بالاتر (مثلاً ویژگیها) میتوانند به ماژولهای سطح پایینتر (مثلاً
shared
utilities) وابسته باشند، اما نه برعکس. به عنوان مثال، یک سرویس در دایرکتوریfeatures/products
میتواند یک تابع ازshared/utils
راimport
کند، اما یک تابعshared/utils
هرگز نباید از چیزی درfeatures/products
import
کند. این قاعده به حفظ یک جریان وابستگی یکنواخت و قابل پیشبینی کمک میکند. -
وابستگیهای درون ویژگی (Intra-feature Dependencies): ماژولها در یک دایرکتوری ویژگی (مثلاً
features/auth
) میتوانند به یکدیگر وابسته باشند. این طبیعی است و به کپسولهسازی منطق ویژگی کمک میکند. -
وابستگیهای برون ویژگی (Cross-feature Dependencies): باید به حداقل رسانده شوند و تنها از طریق
public API
های واضح و تعریف شده (که معمولاً توسط Barrel Files در ریشه دایرکتوری ویژگیexport
میشوند) انجام شوند. اگر یک ویژگی به عملکرد ویژگی دیگری نیاز دارد، بهتر است آن عملکرد به یک ماژولshared
منتقل شود تا از وابستگی مستقیم و تنگاتنگ بین دو ویژگی جلوگیری شود. - قانون لایهبندی (Layered Rule): در صورت استفاده از رویکرد لایهای، لایههای بالا (مانند UI) میتوانند به لایههای پایین (مانند Services یا Data) وابسته باشند، اما لایههای پایین نباید به لایههای بالا وابسته باشند.
این قوانین را میتوان با ابزارهای تحلیل استاتیک کد مانند ESLint (با پلاگینهایی مانند eslint-plugin-import
) یا ابزارهای تحلیل معماری مانند Dependency Cruiser enforced کرد تا تیم از آنها تخطی نکند.
استفاده از Alias Paths برای Enforce کردن ساختار
با استفاده هوشمندانه از baseUrl
و paths
در tsconfig.json
، میتوانید به نوعی معماری پروژه خود را از طریق سیستم ماژولها تقویت کنید. برای مثال، میتوانید aliasهایی برای @features
و @shared
تعریف کنید تا توسعهدهندگان به جای استفاده از مسیرهای نسبی، از این aliasها استفاده کنند. این کار خوانایی را افزایش میدهد و میتواند در اعمال قوانین معماری کمک کند:
// tsconfig.json
{
"compilerOptions": {
"baseUrl": ".", // Root of your project
"paths": {
"@features/*": ["src/features/*"],
"@shared/*": ["src/shared/*"],
"@app/*": ["src/app/*"] // For main app entry points
}
}
}
اکنون، هر import
باید با یکی از این aliasها شروع شود. این میتواند به عنوان یک قاعده بصری و فنی عمل کند تا اطمینان حاصل شود که import
ها همیشه از نقاط ورودی مشخص شده به ماژولها انجام میشوند و از import
های عمیق و نامنظم جلوگیری میکند. ابزارهای Linting نیز میتوانند برای بررسی استفاده صحیح از این aliasها پیکربندی شوند.
جمعبندی و نتیجهگیری
مدیریت ماژولها در تایپ اسکریپت یک مهارت اساسی و حیاتی برای هر توسعهدهندهای است که با پروژههای بزرگ و پیچیده سروکار دارد. این فراتر از صرفاً دانستن سینتکس import
و export
است و شامل درک عمیق از نحوه تعامل ماژولها، سیستمهای ماژول جاوا اسکریپت، و ابزارهای مرتبط است. از درک سینتکس پایه import
و export
گرفته تا انتخاب سیستم ماژول مناسب برای هدف کامپایل (با استفاده از گزینه "module"
در tsconfig.json
)، و از بهکارگیری الگوهای پیشرفته مانند Barrel Files و Dynamic Imports گرفته تا پیکربندی دقیق tsconfig.json
برای Path Aliases و Project References، هر جنبه نقش مهمی در سازماندهی، مقیاسپذیری و نگهداریپذیری کد ایفا میکند.
انتخاب صحیح استراتژی حل ماژول (moduleResolution
)، استفاده هوشمندانه از مسیرهای مستعار (paths
) برای سادهسازی import
ها و افزایش خوانایی، و بهکارگیری Project References
در محیطهای مونورپو، همگی به بهبود تجربه توسعه و کاهش زمان کامپایل و ساخت کمک میکنند. علاوه بر این، ابزارهای باندلینگ مدرن مانند Webpack، Rollup، Esbuild و Vite با قابلیتهایی نظیر Tree-shaking و Code Splitting، به بهینهسازی حجم فایلهای نهایی و بهبود عملکرد برنامه در محیطهای Production کمک شایانی میکنند. نادیده گرفتن این ابزارها و پیکربندیها میتواند منجر به پروژههایی با عملکرد ضعیف و دشوار برای نگهداری شود.
همواره به یاد داشته باشید که یک پروژه بزرگ، نه تنها نیازمند کدنویسی صحیح و منطق قوی است، بلکه به سازماندهی فکر شده و معماری قوی نیز محتاج است. ماژولها و نحوه مدیریت آنها، سنگ بنای این معماری را تشکیل میدهند. با رعایت بهترین روشها در ساختاردهی پروژه (مانند معماری Feature-based)، استفاده از ابزارهای مناسب (باندلرها، لینترها، ابزارهای مونورپو) و درک عمیق از نحوه کار سیستم ماژولار تایپ اسکریپت، میتوانید پروژههایی بسازید که نه تنها در حال حاضر قدرتمند و کارآمد هستند، بلکه در آینده نیز به راحتی قابل توسعه، نگهداری و مقیاسپذیری خواهند بود. سرمایهگذاری در درک و بهکارگیری صحیح مدیریت ماژولها، بازده قابل توجهی در طول عمر پروژه شما خواهد داشت و تیم شما را قادر میسازد تا با اطمینان بیشتری به نوآوری و گسترش برنامه بپردازد.
“تسلط به برنامهنویسی پایتون با هوش مصنوعی: آموزش کدنویسی هوشمند با ChatGPT”
"تسلط به برنامهنویسی پایتون با هوش مصنوعی: آموزش کدنویسی هوشمند با ChatGPT"
"با شرکت در این دوره جامع و کاربردی، به راحتی مهارتهای برنامهنویسی پایتون را از سطح مبتدی تا پیشرفته با کمک هوش مصنوعی ChatGPT بیاموزید. این دوره، با بیش از 6 ساعت محتوای آموزشی، شما را قادر میسازد تا به سرعت الگوریتمهای پیچیده را درک کرده و اپلیکیشنهای هوشمند ایجاد کنید. مناسب برای تمامی سطوح با زیرنویس فارسی حرفهای و امکان دانلود و تماشای آنلاین."
ویژگیهای کلیدی:
بدون نیاز به تجربه قبلی برنامهنویسی
زیرنویس فارسی با ترجمه حرفهای
۳۰ ٪ تخفیف ویژه برای دانشجویان و دانش آموزان